A continuación deixamos un pequeno extracto dun artigo de opinión do Catedrático de Psicoloxía Clínica, Elisardo Becoña Iglesias sobre a concepción da adicción como enfermidade. Pódese consultar o artigo enteiro premendo aquí.

Nos últimos anos consolidouse a idea no campo médico-psiquiátrico de que a adicción é unha "enfermidade cerebral" como xa así recolle o DSM-5. No artigo analízase como xurdiu e consolidouse esta idea, as críticas que recibiu, as consecuencias profesionais se este modelo faise hexemónico, xunto aos intereses subxacentes ao mesmo. Conclúese defendendo a necesidade de mostrar achegas ao campo das adiccións, como o das variables psicolóxicas que son necesarias para a comprensión das adiccións, para a súa prevención, xunto co papel central do tratamento psicolóxico pola súa eficacia nas mesmas. Tamén debemos denunciar os reduccionismos, como o que representa o modelo de enfermidade cerebral fronte a un modelo biopsicosocial das adiccións.

Estamos ante un tema importante, central na conceptualización das adiccións e que ten claras repercusións sobre a prevención, o tratamento e a política de drogas. Tamén sobre o rol profesional de distintas profesións, como a psicolóxica. Desgraciadamente, nos últimos anos a conceptualización biolóxica-cerebral das adiccións está a coller un camiño reduccionista, por estar supeditado a claros intereses e grupos de presión ao redor do mesmo e pola ruptura, ou distanciamento, á que estamos a asistir despois de décadas de colaboración frutífera entre distintas disciplinas no campo das adiccións.

O futuro deste modelo desde a perspectiva psicolóxica

Son moitas as achegas da psicoloxía na comprensión, avaliación, prevención e tratamento das adiccións. Naturalmente, desde un modelo psicolóxico ou biopsicosocial, a nosa formación profesional lévanos a entender ao ser humano de modo integral, non parcializado nin reduccionista. A achega psicolóxica na comprensión e o tratamento das adiccións foi e segue sendo clara, destacando por exemplo as técnicas motivacionais, as técnicas de deshabituación psicolóxica e as técnicas de prevención da recaída, entre outras (Becoña, 2016). Por iso, o modelo cerebral das adiccións, pola súa reduccionismo, non é asumible desde a perspectiva psicolóxica, e aínda que non negamos o papel do biolóxico, se negamos a súa exclusividade e o seu intento simplista de entender o complexo fenómeno das adiccións. Como ben din Hall et ao. (2015) "A adicción é un trastorno complexo biolóxico, psicolóxico e social que necesita ser guiado por varias aproximacións clínicas e de saúde pública" (p. 109)

O futuro sempre está aberto e non podemos predicilo con exactitude, pero se isto continua, asistiremos a curto prazo a unha conceptualización reduccionista biológico-cerebral de todas as adiccións. Algúns abrazan este modelo case como unha relixión e siléncianse as voces críticas, que son moitas, pero non son as que teñen o poder, o diñeiro, os medios, nin o acceso ao gran público.

Desde a psicoloxía está claro que non podemos aceptar este modelo tal como está formulado, porque é simple, sesgado, interesado, reduccionista, non se basea nos datos científicos existentes sobre a adicción nin no modelo biopsicosocial e, ademais, non vale para os intereses dos consumidores ou adictos. Este modelo bordea os temas centrais, deixando en segundo, terceiro ou cuarto lugar, o papel que ten o ambiente, os factores psicolóxicos, etc., negando a realidade da información científica acumulada ao longo de décadas e décadas de investigación.

Resulta curioso que a perspectiva dominante no campo das adiccións non hai tantos anos era a psicolóxica. Pero a psicoloxía oriéntase a axudar ao ser humano, non a crear unha tecnoloxía da que se poidan sacar beneficios nin patentes, nin crear produtos a partir diso. Tampouco se cría que unha parte das persoas que asumían o modelo biopsicosocial, que fundamentou a ciencia das adiccións das últimas décadas, tivesen o atrevemento de expor un reduccionismo tan radical ou de enmascarar tal reduccionismo dentro dunha formulación nesgada ao indicar sempre que hai factores individuais ou sociais que enmarcan esa enfermidade cerebral. Pero ocorreu, sen que se escoiten argumentos consistentes ou que, mesmo, haxa quen sosteñen desde ese modelo reduccionista que hai que abandonar o modelo biopsicosocial por anacrónico (Cabanis, Moga e Oquendo, 2015).

Cremos que os datos deben prevalecer sobre as crenzas e os intereses, polo que concluímos que a achega psicolóxica ás adiccións foi central e así seguirá sendo no futuro. O reduccionismo biolóxico cerebrocentrista non está xustificado nin resulta útil nin adecuado para as persoas con trastornos adictivos nin para a prevención da adicción. Ademais, devandito modelo non pode explicar todo o complexo fenómeno das adiccións, pero debemos telo en conta e, ao tempo, achegar os nosos datos, con máis contundencia e de modo máis público e mediático, e non deixarnos enganar por unha mercadotecnia moi ben organizada a favor do devandito modelo onde parece que o que nos presentan é real e o resto da explicación deste complexo problema non existe. É unha nova tarefa que como psicólogos temos que facer de modo urxente, persistente e incisivo.

Fonte: As drogas info