A gran diversidade de modelos familiares existentes na sociedade actual e as diferenzas culturais e de xénero, incrementan extraordinariamente a variabilidade na relaización da tarefa de ser pais e nais. A iso hai que engadir que os pais e as nais actuais xa non se limitan a reproducir patróns culturais recibidos dos seus proxenitores ou do seu grupo de referencia senón que fan esta tarefa ao individualizala e dotala de significados persoais, o que sen dubida tamén incrementa a súa variabilidade.

Con todo, a pesar de que a diversidade de interpretacións persoais que leva o desempeño desta tarefa, existen unha serie de principios de actuación xerais que conforman a columna vertebral sobre a que se sustenta o exercicio dunha parentalidade positiva e responsable. Estes principios son os que repetidamente demostraron, as investigacións levadas a respecto disto, que favorecen cursos de desenvolvemento axeitados nos/as menores e fomentan o seu benestar físico e mental.

10 principios sobre parentalidade positiva e bo trato

1. Os nenos e as nenas teñen dereito ao coidado e guía apropiados

Para que un neno ou unha nena poida desenvolverse adecuadamente necesita coidados físicos, afectivos, pautas de comportamento e normas que lles fagan sentirse queridos, protexidos e seguros. (Artigo 5 da Convención sobre os dereitos do neno de Nacións Unidas)

2. A parentalidade positiva baséase en: coñecer, protexer e dialogar

A parentalidade positiva esixe paciencia e esforzo. Está baseada en tres premisas:

• Coñecer e entender aos nenos e as nenas: como senten, pensan e reaccionan segundo a súa etapa de desenvolvemento.
• Ofrecer seguridade e estabilidade: os nenos e as nenas teñen que confiar nos seus pais, sentirse protexidos e guiados.
• Optar pola resolución dos problemas de maneira positiva: sen recorrer a castigos físicos, berros, ameazas ou insultos.

3. O vínculo afectivo é determinante

Os vínculos afectivos son lazos invisibles pero de gran intensidade emocional que se crean entre o neno ou a nena e os seus pais ou coidadores, desde o momento mesmo do nacemento. Definen a relación entre ambos e teñen unha influencia decisiva no desenvolvemento dos nenos e as nenas, na súa personalidade e a súa autoestima. É ese vínculo o que proporciona ao neno ou á nena seguridade.

4. O afecto debe demostrarse abertamente para que os nenos e as nenas sentan queridos

Os nenos e as nenas non dan por feito que son queridos, necesitan velo e sentilo para sentirse seguros. As demostracións expresas de amor son importantes: bicos, abrazos, sorrisos. Non hai nada máis gratificante para un neno ou unha nena que sentir que é importante para os seus pais e que estes están orgullos del ou ela. O afecto maniféstase tamén mostrando interese polo que os nenos e as nenas senten e pensan, dedicándolles tempo.

5. As normas e límites son importantes: danlles seguridade

As normas e límites son tan necesarias para o desenvolvemento emocional, cognitivo e social como o afecto. O neno e a nena necesita unha contorna predicible e saber que esperan del ou ela os seus pais, achégalles seguridade. As normas deben ser claras, sinxelas e estables, e servir para facilitar a convivencia familiar e a vida en sociedade. É necesario que se acompañen dunha explicación coherente, que o neno ou a nena poida comprender : non vale o “porque o digo eu”.

6. Os nenos e as nenas deben participar no proceso de tomar decisións e sentirse responsables

Se se implica aos nenos e as nenas no establecemento das normas é máis fácil que as comprendan e acepten. Todos os membros da familia están máis motivados á hora de cumprir as normas se estas foron faladas e consensuadas. Pódense conseguir así decisións máis creativas e que sexan percibidas como xustas. Os nenos e as nenas desenvolven unha boa autoestima, confianza en si mesmos e sentido da responsabilidade.

7. Pódeselles sancionar cando se portan mal, pero non de calquera forma

Cando os nenos e as nenas incumpren unha norma ou teñen unha rabecha, non é porque sexan malos ou queiran amargarnos a vida. Do mesmo xeito que nos pasa moitas veces aos adultos, aos nenos e as nenas cústalles controlar as súas emocións e tolerar a frustración. Cando non se respecten as normas e o neno ou a nena excédase na súa reacción ante prohibicións ou ordes (rompan cousas, peguen a outros nenos, tírense ao chan e pataleen), poden aplicarse sancións que sirvan para que repare o dano causado ou para que entenda que o que fixo non está ben e non debe volver facelo. As sancións deben ser proporcionadas e claras, e aplicarse rapidamente e de maneira firme, pero tranquila e respectuosa. As sancións teñen que manterse, por iso deben ser proporcionadas, ser realistas e non durar demasiado tempo.

8. A losqueada, o insulto, a ameaza ou os berros non son eficaces nin adecuados para educar aos nenos e as nenas

Por que? Porque o neno ou a nena aprende que amor e violencia poden ir da man, que cando alguén me molesta e son máis forte podo exercer a miña poder sobre outro para impor a miña vontade. Aprende que o inmediato da forza é máis útil á opción do diálogo e ao establecemento de normas e límites. Cando se pega a un neno ou unha nena ou se lle insulta por algo que fixo mal sente profundamente mal, indefenso e rexeitado polos seus pais, estas emocións non lle permiten recapacitar sobre o motivo polo que se lle castiga.

A corrección sen violencia, acompañada dunha explicación clara, con exemplos, alternativas e compromisos axuda ao neno ou a nena a interiorizar as normas e a respectalas de maneira responsable.

9. Os conflitos poden resolverse sen violencia

Os conflitos dentro das relacións afectivas poden estreitar os lazos desta unión se se resolven de maneira pacífica. Solucionar problemas sen violencia ou agresividade, física ou verbal, esixe un exercicio de autocrítica, de explorar as nosas motivacións e de respecto ao outro. Require despregar ferramentas de comunicación e negociación, como:

• Escoita activa: tratar de entender o que o outro quere dicirnos (aínda que non compartamos o seu punto de vista).
• Porse no lugar do outro: que sente?. É importante mostrar empatía.
• Non empregar actitudes agresivas como insultos, reproches, chantaxes ou ameazas. Extreman as posturas das persoas enfrontadas e crean un clima moi desfavorable.
• Negociar saídas ao problema, cedendo nalgunhas cousas e asumindo compromisos.

10. É moi importante: para que os nenos e as nenas estean ben, os pais e nais teñen que estar ben

As nais e os pais deben enfrontarse diariamente a moitas situacións e reaccionar de maneira inmediata, sen pararse a pensar. Algunhas situacións poden ser fontes de preocupación, como a educación ou a saúde dos fillos e as fillas. É natural sentirse ás veces desbordado, triste ou frustrado, pero é necesario evitar que este estado se xeneralice ou se alargue no tempo. Asumir unha maternidade ou paternidade responsable e positiva implica tamén coidarse a un mesmo, buscar momentos de relax e goce persoal que proporcionen descanso e forza para poder ?tirar do carro? da familia. Así que xa sabes, cóidate e quérete ti tamén.