Internet hoxe en día é unha realidade que se presenta como unha fiestra de acceso ao mundo de xeito practicamente ilimitada. Como ferramenta facilítanos obter toda clase de datos, promove a comunicación e o intercambio de ideas. Unha das principais razóns do éxito de Internet é que está desenvolvido para ser unha rede aberta á que todo o mundo ten acceso.

Vantaxes

Aprendizaxe con métodos innovadores

Fiestra ao mundo

Diversión como unha opción complementaria

Riscos e recomendacións

Internet é unha xigantesca rede de carácter mundial que engloba pequenas redes, é por iso que moitas veces coñéceselle como a World Wide Web, algo que se traduce como Gran Arañeira Mundial. Como tal, Internet non ten dono, calquera pode facer uso do mesmo e non sempre con boas intencións.

Páxinas web de contido inadecuado

A Axencia de Calidade de Internet IQUA4 que participa no proxecto QUATRO dentro do programa europeo Safer Internet clasificou as páxinas web de contido inadecuado como:

• Ilegais: Con contidos prohibidos para toda a sociedade, xa sexa pornografía infantil, informacións que vaian en contra da integridade das persoas, enaltecemento do terrorismo, etc.
• Nocivas: Cuxos contidos poden afectar ao desenvolvemento dos nenos/as e adolescentes en calquera dos seus aspectos. Entran dentro desta categoría as páxinas que promoven a violencia, o consumo de drogas ou certos trastornos alimenticios como a bulimia e a anorexia; tamén se englobaría a pornografía entre adultos e contidos relacionados con relixións sectarias.
• Falsas: Internet non é infalible e non toda a información á que se pode acceder é fiable ou verdadeira. É necesario desenvolver o espírito crítico para ser capaces de filtrar e contrastar a información. Debemos ser conscientes que en ocasións o que se presenta como información poden ser opinións, rumores ou contidos motivados por unha determinada inclinación ideolóxica.

O/A interlocutor/a: a ameaza invisible

O principal atractivo de Internet é que é unha aplicación aberta a todo o mundo e este aspecto constitúe á vez a máis importante das ameazas: non podemos saber con certeza quen ou quen son os interlocutores/as que están alén da Rede. Esta ameaza en particular increméntase naqueles servizos de Internet que basean o seu funcionamento na comunicación ou intercambio de datos como os chats, a mensaxeira instantánea, o correo electrónico, os foros e blogs ou fotoblogs.

Chat

O elemento atractivo do chat é que os usuarios/as poden crearse unha identidade, o cal permite ofrecerlles unha falsa sensación de liberdade. Neles as persoas poden presentarse como lles gustaría ser, perfilando as características da súa futura personalidade ou personalidade ideal dun xeito desinhibido. Calquera que se presente como alguén atractivo aos nosos intereses e inquietudes pode ser en realidade unha potencial ameaza, por iso é importante non deixarnos engaiolar por calquera que preste atención aos nosos problemas e necesidades.

Esta técnica de engano mostrando interese, é a arma principal utilizada por pedófilos e pederastas, quenes chegan a rexistrar todos os datos que van solicitando dos/das menores. Canta máis información teñan, máis fácil resultaralles enganar aos seus obxectivos. Normalmente trátase de xente que sabe seducir, e son pacientes; chantaxean e enganan ofrecendo favores ou agasallos. Algúns deles finxen ter unha idade próxima á vítima para gañarse a súa confianza polo que aínda que nalgúns casos recorren ás ameazas para conseguir os seus obxectivos, en moitos outros se limitan a ir entresacando sutilmente a información.

Mensaxería instantánea

Ofrece os mesmos alicientes que os chat, coa vantaxe de que se pode aceptar ou denegar o acceso daquelas persoas que desexen establecer comunicación a través deste tipo de aplicación. A popularidade deste sistema creceu respecto ao uso dos chat pero non é un sistema infalible, pode converterse nun coladeiro de virus e troianos que poden abrir as portas do noso ordenador a calquera estraño.

Os novos programas de mensaxeira instantánea permiten comunicacións de voz e videoconferencia, polo que hai que prestar especial coidado xa que se tende a baixar a garda cando as conversacións son con voz no canto de escritas.

Correo electrónico

O perigo do correo electrónico comeza coa creación da propia conta de correo; para iso, normalmente, o servidor pide todo tipo de datos persoais: nome, dirección, datos de nacemento, etc. As políticas de privacidade dos provedores de correo electrónico deben ser claras e que estipulen no seu contido que non van compartir os datos persoais con terceiros.

Doutra banda, é moi común recibir correos electrónicos tipo cadeas que supoñen un dobre perigo:

• Normalmente os correos tipo cadeas reenvíanse e neles van incluídas as direccións daqueles/as aos que van dirixidos ou os daqueles/as que xa teñen reenviado o devandito correo.
• Moitos destes correos trátanse do que en inglés se denomina "hoax" (bulo). Adoitan ter un contido científico ou informativo sobre temas de interese co fin de que o receptor/a crea necesario divulgar o correo recibido.

A motivación dos creadores/as destas cadeas é principalmente captar direccións de correo para mandar spam (correo lixo), virus, obter información persoal para suplantar a identidade, etc., aínda que tamén pretenden confundir á opinión pública ou intentar enganar ao destinatario/a. A temática dos hoax vai desde asuntos que teñen que ver coa relixión, virus incurables, cadeas de boa sorte, lendas urbanas … a métodos para facerse millonarios/as ou agasallos de grandes compañías. Estas mensaxes caracterízanse por non ter firma, ameazan con grandes desgrazas si non se cumpre o que indican, adoitan pedir que se reenvíe a mensaxe, prometen cumprir desexos si se reenvían, etc.

Foros

Son unha ferramenta parecida aos chat coa diferenza de que os foros créanse con etiquetas temáticas. Así, pódense atopar foros sobre cociña, deportes, cultura, etc. As respostas e preguntas nos foros non adoitan ser inmediatas senón que se colgan de Internet e pódense consultar e contestar en calquera momento. A participación pasiva nos foros é o principal inimigo invisible contra o que é difícil loitar; calquera pode ter acceso ás mensaxes que se colgan nun foro e non ten por que participar nel necesariamente.

Blogs e fotoblogs

Os blog son páxinas web co formato de diario virtual. Poden ser persoais ou dun tema específico: político, xornalístico, educativo, etc. Unha variante do blog é o fotoblog, construído mediante imaxes ao estilo dos albumes tradicionais. Normalmente os/as navegantes poden colgar os seus comentarios ou contactar por medio da dirección de correo publicada. O problema é que ao ser espazos virtuais abertos calquera pode acceder ao contido e información persoal e pode ser utilizado no seu prexuízo.

Comunidades virtuais

Xorden en Internet para que os usuarios/as interactúen nun mundo virtual, fomentando os lugares para encontros humanos e redes de amigos/as. As redes sociais involucran a grupos de persoas que se identifican nas mesmas necesidades e problemáticas, dando a posibilidade de interactuar con outras persoas aínda que non as coñezamos. Trátase de sistemas abertos e en construción permanente: o sitio vaise construíndo co que cada membro aporta, de forma que cada novo membro transforma ao grupo noutro novo. Algunhas das comunidades virtuais máis coñecidas son: MySpace (www.myspace. com) onde os usuarios/as comparten perfiles persoais con información, fotos, blogs e redes de amigos, FaceBook (www.facebook.com) unha rede social nada nun ambiente universitario e aberta ao público, é un dos sitios máis visitados en Internet. As comunidades virtuais foron evolucionando e especializáronse, por exemplo World of Warcraft (www.wow-europe.com) é un videoxogo de rol on-line multixogador/a, onde os usuarios/as poden chatear (por escrito e falado) e interactuar. As comunidades virtuais convértense ás veces en fonte de información persoal que pode poñer en perigo aos seus usuarios/as, sen esquecer o potencial tan alto de “contaxio” de virus informáticos.

Pode internet ser aditivo?

Internet pode constituírse como o xerme de determinado tipo de adiccións, xa sexa ao mesmo uso de Internet, provocado pola necesidade de retroalimentación continua debido ó inmediato da gratificación obtida, ou adiccións incitadas polo acceso a páxinas web que promoven particulares actitudes aditivas (bulimia, ludopatía, anorexia, ciberxogo, etc.)

Adicción derivada da propia idiosincrasia de Internet

Un elemento esencial a ter en conta á hora de considerar o potencial aditivo dunha conduta é o período que transcorre desde que se emite a resposta ata que se recibe recompensa. O inmediato da gratificación obtida polo uso de Internet na mera procura de información está xerando o que se denomina “vagabundos electrónicos” (chamados así porque vagan por Internet sen un obxectivo fixo), que só cun clic obteñen información case ao instante.

Adiccións derivadas dos contidos de Internet

En Internet tamén se poden atopar páxinas web con contidos que fan exaltación de determinadas condutas aditivas. Algunhas delas son as pro-bulimia e pro-anorexia. En principio os detonantes destes trastornos adoitan ser alleos ao uso de Intenet e normalmente os factores que os desatan, promoven e reforzan son ambientais como a presión social, os medios de comunicación, os canons de beleza, etc … e é neste contexto, no que xorden as páxinas web PRO-ANA (pro-anorexia) e PRO-MIA (pro-bulimia) onde se defenden estas actitudes como un estilo de vida. Moitas destas páxinas están creadas e mantidas por menores que fan apoloxía destas condutas e identifican as súas páxinas cun lazo branco.

A ciberdelincuencia

Como usuarios/as de Internet podemos ser responsables de delitos cometidos neste medio. É importante saber en que aspectos podemos estar delinquindo, xa que en moitos dos casos poida que non sexamos conscientes diso, ou noutros a impunidade coa que se tratan certos contidos e actitudes leva a que non cuestionemos determinadas accións. Exemplos diso son:

Ataques contra o dereito á intimidade: Child grooming ou Ciber-acoso

O termino child grooming fai referencia ao conxunto de accións realizadas deliberadamente para debilitar emocionalmente ao neno/a coa intención de abusar sexualmente do mesmo/a. Os pederastas teñen un comportamento moi particular: forman parte dunha subcultura e participan en chats e foros para captar vítimas, ademais de intercambiar ficheiros entre eles. Como parte do proceso captador, alimentan a confianza do/da menor con mentiras, daquela os/as chantaxean e aprovéitanse do seu sentimento de culpa. Os pais/nais pola súa banda, non adoitan vixiar moi de cerca as persoas coas que contactan os seus fillos/as porque non aparentan a perigosidade que pode manifestar un estraño na rúa. Ultimamente tense evidenciado que o/a menor non é só o obxecto, senón que en ocasións tamén é consumidor/a e autor/a de devanditos contidos.

Delitos contra a propiedade intelectual e os dereitos de autor

A piratería en Internet é quizais un dos aspectos que debería tratase con maior dureza do que se fai. Nun principio pode parecer unha práctica inofensiva, pero é importante ser conscientes do dobre perigo que supón a descarga de ficheiros en Internet. Por unha banda, a descarga de películas, programas e xogos pirateados en programas P2P (“Peer to peer”, “de colega a colega”), atenta contra os dereitos da propiedade intelectual, polo que se está quebrando a lei. Ademais, moitas veces os arquivos que se descargan utilizando estes programas van acompañados de virus, spyware ou malware, ou noutros casos unha vez descargados non se axustan ao contido do buscado (pornografía e publicidade oculta en ficheiros que se fan pasar por outra cousa). Internet é a biblioteca máis grande do mundo. Cando se utiliza información, fotos ou outros materiais que se atopan en Internet para uso de tarefas escolares ou proxectos de investigación, é necesario identificar as fontes de información usando notas ao pé de páxina e citándoas na bibliografía. A apropiación indebida de material alleo é ilegal; pódese “copiar” e “pegar” sempre que se faga referencia e mencionen as fontes das que se tomou a información.

Ameazas: E-bullying ou Ciber-acoso escolar

O acoso ou maltrato escolar non é unha nova realidade senón que sempre estivo presente dunha ou outro xeito na vida escolar. Coa aparición de Internet esta problemática multiplicouse. O acoso escolar pode ir desde obrigar a outro/a que faga cousas que non quere, facerlle o “vacío” e que ninguén lle faga caso, a insultalo/a e ameazalo/a. Ás veces a situación pode chegar a ser insostible. Os/as menores, polo tanto, preséntanse non só como obxecto de abusos senón tamén como o suxeito que leva a cabo as agresións ou abusos. É preciso entender que este tipo de condutas son impropias, non están admitidas socialmente e ademais teñen consecuencias.

Phishing ou suplantación de identidade

O phishing é unha modalidade de estafa que consiste en suplantar a imaxe dunha empresa ou identidade pública co obxectivo de intentar obter dun usuario/a os seus datos, claves, contas bancarias, etc… Ao ofrecer unha imaxe “oficial” é factible caer no engano. Existen varias modalidades, desde o SMS ata a chamada por teléfono solicitando información en nome dunha entidade oficial, empresas, etc. O phishing relacionado con Internet pódese producirse de dous xeitos principalmente: a través de fiestras emerxentes que simulan páxinas oficiais e solicitan os datos persoais e claves para poder levar a cabo a fraude e/ou por medio de correos electrónicos con contidos de publicidade enganosa e simulando ser enviados por entidades oficiais. Estes correos solicitan a confirmación dos datos persoais por razóns de seguridade e como no caso das fiestras emerxentes finxen aparencia oficial.

O comercio electrónico

En moitas ocasións, a mestura entre publicidade e contidos resulta dificilmente diferenciable, e a accesibilidade a formularios cos que facilitar a compra converte aos mozos en branco fácil da publicidade abusiva.

Son comúns os sitios web con acceso a zonas de compra que non levan control sobre os compradores/as. As condicións de compra deben expoñerse nunha linguaxe accesible e os vendedores/as son responsables de comprobar a idade do/a menor e autenticidade do consentimento dos pais/nais.

Así mesmo, a lexislación impón ao vendedor/a obrigacións específicas como facilitar os seus datos de identificación, os prezos finais que apliquen aos servizos, guiar ao comprador/a durante o proceso de compra e ofrecer un servizo de posvenda para reclamacións e devolucións.

Doutra banda, as páxinas web de poxas supoñen unha ameaza porque non se fan responsables da resolución da transacción nin a autentificación dos produtos ofertados ou o respecto das condicións pactadas. De feito, póxalas en Internet sitúanse como a principal fonte de fraudes cometidas en Internet.

En ocasións hai páxinas web que ofrecen ós/ás menores servizos non requiridos ou ilegais e con frecuencia estas teñen a súa orixe en países nos que existe un baleiro legal respecto de estes temas.